Kalendarz wydarzeń

21 maja w raciborskiej bibliotece odbyło się spotkanie z Mateuszem Paszendą – autorem dwóch książek poświęconych wojennej i powojennej rzeczywistości na Górnym Śląsku. W swojej pracy badawczej Paszenda korzysta z metody oral history, czyli historii mówionej, w której soczewka badacza skupia się na osobistych wspomnieniach świadków wydarzeń historycznych.

Dla Górnego Śląska pierwsza połowa XX wieku upłynęła pod znakiem starcia dwóch totalitaryzmów. Już w okresie międzywojennym śląski przemysł nabierał coraz większego znaczenia dla rosnących ambicji III Rzeszy. Po wybuchu wojny region ten stał się wręcz „zbrojownią Rzeszy” – to właśnie na terenie dzisiejszego województwa opolskiego produkowano m.in. paliwo syntetyczne. Jego strategiczne znaczenie doprowadziło do tzw. „bitwy o benzynę”, czyli serii alianckich nalotów, podczas których latające fortece 15. Armii Powietrznej USA zrzuciły tysiące ton bomb na zakłady w Kędzierzynie-Koźlu.

To, czego nie zniszczyły alianckie bombardowania, po wojnie padło ofiarą rabunku ze strony Armii Czerwonej. „Wyzwolenie” w sowieckim stylu oznaczało dla Górnego Śląska brutalny drenaż potencjału gospodarczego – rozmontowywano całe zakłady przemysłowe, wywożono konie i bydło. Dla miejscowej ludności był to także czas traumy: masowych deportacji, gwałtów i obozów.

W swoich książkach Mateusz Paszenda skupia się na relacjach mieszkańców powiatu rybnickiego. Oddaje głos „milczącemu pokoleniu”, które przez długie lata było pozbawione możliwości głośnego opowiedzenia o swoich przeżyciach. Dla każdego badacza historii mówionej kluczowe jest nawiązanie kontaktu z rozmówcą i stworzenie bezpiecznej przestrzeni do dzielenia się wspomnieniami. Dla Paszendy takim „wytrychem” okazała się rozmowa w języku śląskim. To właśnie dzięki temu, rozmawiając ze starszymi sąsiadami, pomógł im odzyskać utracony głos.

Spotkania poświęcone lokalnej historii zawsze kończą się ciekawą dyskusją – i tym razem również nie zabrakło interesujących tematów oraz rekomendacji książkowych.

Już wkrótce książka Mateusza Paszendy „W cieniu starcia totalitaryzmów. Losy Górnoślązaków w XX wieku” będzie dostępna do wypożyczenia w raciborskiej bibliotece.